Misschien herkent u zich in het volgende dilemma: ik moet eigenlijk naar bed, maar ik zit nog zo lekker op de bank. Als ik blijf zitten, dan ga ik nodeloos zitten snacken, zonder enig genoegen, en voel ik mij achteraf stom dat ik dat heb gedaan. Maar ik weet dat het gaat gebeuren als ik blijf zitten. Ik moet eigenlijk naar bed om dat te voorkomen. Maar ik zit nog zo lekker. Afijn, dit dilemma eindigt bij mij bijna altijd in een greep uit de snoeppot of een handvol chips. Met als uitkomst: te laat naar bed en te veel gegeten.

Een eenvoudig, alledaags dilemma waar we als individu mee te maken hebben. We wegen onbewust verschillende waarden tegen elkaar af: het verkiezen van de kortstondige waarde ‘genieten’ boven de langdurige waarde ‘gezondheid’, waarbij de hedonistische kant het vaak wint van de ratio. Maar dit zou wat te gemakkelijk zijn, want bijvoorbeeld langer dan de bedoeling was op het strand blijven zitten omdat je wilt genieten van de zonsondergang, heeft ook nog een esthetische waarde: die van de schoonheid. Of die van de waarde ‘verbinding’, met de natuur of met degene met wie je naar de zonsondergang zit te kijken.

Wat u belangrijk vindt in het leven heeft met opvoeding, cultuur, maar ook met de genen te maken. En dus zijn we bijvoorbeeld genetisch geneigd om te kiezen voor het hier en nu, en de eventuele consequenties van deze keuzes in de toekomst te parkeren. De meeste dilemma’s zijn dan ook overzichtelijk, voorspelbaar en kunnen we redelijkerwijs zelf oplossen of, wanneer we teleurgesteld zijn in de uitkomst, de consequenties ervan dragen.

Een heel ander dilemma dat ik als geestelijk verzorger bij patiënten in de palliatieve fase vaak tegenkom, is het volgende: “Moet ik mij nog laten behandelen voor mijn ziekte? Zonder behandeling kom ik waarschijnlijk sneller te overlijden dan met, maar de bijwerkingen kunnen mijn levenskwaliteit ernstig aantasten.” Dus blijf ik met dezelfde vraag zitten: moet ik mij laten behandelen? Dit dilemma houdt patiënten en hun naasten uit hun slaap. Want ze blijven hoe dan ook in het ongewisse en zullen achteraf ook niet weten of ze de juiste keuze hebben gemaakt. Ze zitten opgescheept met een soort onmogelijk dilemma, van het soort waarbij je probeert te kiezen voor de minst rampzalige. Het vervult hen met een gevoel van onrecht en teleurstelling.

Maar ook bij dit dilemma spelen onderliggende waarden vanuit de opvoeding of cultuur een belangrijke rol en ook de waarden van de naasten. Kan iemand het aan om afhankelijk te zijn, of is het behouden van de eigen regie toch belangrijker? En bestaat er wel zoiets als eigen regie als er nog zo weinig te kiezen is? Het zijn de gesprekken die mij, ook gedurende het weekend, weleens door het hoofd schieten.

De onrechtvaardigheid die dan gevoeld wordt, is begrijpelijk en tegelijkertijd vreemd. Want er is vaak geen verantwoordelijke voor het lot dat mensen treft. Of ja, soms is men boos op God of op zichzelf vanwege het gedrag dat men eerder heeft vertoond in het leven. Zo vertelde een meneer mij eens: ‘Ik heb als een beest geleefd en daar draag ik nu de consequenties van.’ Voor hem was er geen dilemma, alleen berusting.

Hartelijke groeten,
Namens de geestelijke verzorging
Ben Rumping

Meer ervaringsverhalen